ԵԽԽՎ-ն Ադրբեջանին առայժմ հորդորում է

Վերադարձնել հայ ռազմագերիներին

Ռազմագերիների՝ մեզ համար գերզգայուն հիմնախնդիրը թույլ չտվեց, որ եվրոպական կարեւոր հարթակում՝ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի լիագումար նիստում կայացած քննարկման հիմնական առարկան դառնա արցախյան պատերազմի բուն էությունը: Այդ հարթակում պետք է հիմնարար քննարկում ծավալվեր, եւ բարձրացվեր Ադրբեջանի ու Թուրքիայի կողմից ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հռչակած, ինչպես նաեւ համամարդկային բարոյականության եւ մարդու իրավունքի բոլոր նորմերով սահմանված ուժի չկիրառման սկզբունքի խախտման փաստը:
Ստեղծված իրավիճակում արդեն կարելի է ենթադրել, որ Ադրբեջանը հայ ռազմագերիներին պահում է հենց այդ նպատակով, որպեսզի շրջանցվի Արցախի ժողովրդի նկատմամբ ադրբեջանաթուրքական ագրեսիայի բուն թեման: Մինչդեռ Ադրբեջանը խիստ զգուշանում է այդ հարցի քննարկումից՝ մինչեւ հիմա բարձրաստիճան բոլոր պաշտոնյաների բերանով անընդհատ կրկնելով այն բացարձակ սուտը, թե իրենք ընդամենը հակահարձակվել են: Դրանով վերջինս ոչ միայն կեղծում է արցախյան վերջին պատերազմի պատմությունը, այլեւ խիստ անհաջող փորձ է անում կրկնօրինակել արցախյան առաջին պատերազմում մեր տարած հաղթանակի սցենարը, երբ հայկական կողմին հաջողվեց հակահարվածի միջոցով ազատագրել ոչ միայն գրեթե 30 տոկոսով գրավված Արցախի բուն տարածքը, այլեւ նրա շուրջ ստեղծել անվտանգության գոտի:
Բոլոր դեպքերում՝ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում քննարկման հիմնական թեման ներկայում մեզ համար, թերեւս, առաջնային լուծման կարիք ունեցող ռազմագերիների վերադարձն էր: «Հայ ռազմագերիների, այլ գերիների եւ տեղահանվածների վերաբերյալ» հարցի քննարկումը, որը Վեհաժողովում առանձին քվեարկությամբ էր հաստատվել, անցկացվեց ընթացիկ հարցերի տակ, որը չէր ենթադրում որեւէ փաստաթղթի ընդունում՝ ի տարբերություն հրատապ հարցերի տակ քննարկումների, որոնց դեպքում զեկույց է պատրաստվում ու քվեարկվում։ Սակայն հարցը եվրոպական կառույցների համար առաջնային էր, եւ պատահական չէր, որ ելույթի համար գրանցվեց 30 պատգամավոր, որոնցից միայն 6-ն էին Ադրբեջանի պատվիրակները, որոնք նպատակ էին հետապնդում բարձրաձայնել արդեն ծեծված ձեւակերպումը, թե պատերազմից հետո գերեվարվածները ռազմագերիներ չեն: Այստեղ քննարկման թեմա չենք դարձնի այն փաստը, որ ներկայում Ադրբեջանի բանտերում պահվող գերիների հիմնական մասն ադրբեջանցիների խաբեության զոհերն են: Վերջինս ուղղակի հրադադարից հետո փակեց եռակողմ հայտարարության արդյունքում գծված սահմանագծից այն կողմ մնացած զինծառայողների հետդարձի ճանապարհը, իսկ մի մասն էլ կասկածելի պայմաններում ու հանգամանքներում հայտնվեց գերության մեջ:

Հարցի քննարկման ժամանակ ելույթների համար գրանցվել էին Ֆրանսիայի, Մեծ Բրիտանիայի, Իռլանդիայի, Ֆինլանդիայի, Իտալիայի, Պորտուգալիայի, Թուրքիայի, Գերմանիայի, Լեհաստանի, Հունաստանի, Իսպանիայի, Շվեդիայի, նաեւ Կանադայի ներկայացուցիչներ, Հայաստանի պատվիրակության 4 անդամ։ Ելույթ ունեցան նաեւ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի հարցով համազեկուցողներ Կիմմո Կիլյունենն ու Ստեֆան Շենախը։
Ինչպես եւ սպասվում էր, եվրոպացի պատգամավորները, շրջանցելով ագրեսիա հրահրողի թեման, ելույթներ ունեցան գերիների վերադարձի եւ մշակութային կոթողների ոչնչացման թեմաներով: Ոմանք էլ հանդես եկան Հայաստանի եւ Ադրբեջանի հարաբերությունների վերականգնման հորդորով՝ մոռանալով, որ գործ ունեն 21-րդ դարում Եվրոպայի ամենաարյունալի պատերազմի հետ, որին զոհ է գնացել 15-18 հազար մարդ, որից 4 հազարից ավելին հայկական կողմից են: Ավստրիացի պատգամավոր Ստեֆան Շենախը պնդեց, որ 30 տարվա արյունալի պատերազմից հետո կարեւոր է առաջ գնալ դեպի հաշտեցում, ինչին խանգարում են ռազմագերիները, իսկ պատերազմի հանցագործությունների համար կան միջազգային ատյաններ:
Հայաստանի հարցով համազեկուցող Կիմմո Կիլյունենը նշեց, որ ռազմական գործողությունները միշտ քաղաքականության ձախողման նշան են, եւ ներկայում կարեւոր են հաշտեցումը, վստահության հաստատումը, ինչը հնարավոր չէ առանց բոլոր ազատազրկվածների վերադարձի: Քննարկման ժամանակ, թերեւս, բոլոր ելույթներն այդ համատեքստում էին: Մեր պատգամավորները ռազմագերիների ու Արցախի Հանրապետության հումանիտար աղետի մասին փաստելուց զատ, հակամարտության իրական պատկերը նկարագրեցին՝ շեշտելով, որ պատերազմով հիմնահարցը չի լուծվել եւ չէր էլ կարող լուծվել: Խնդրի կարգավորման համար պետք է քաղաքական բանակցությունների միջոցով լուծվի Արցախի Հանրապետության կարգավիճակի հարցը:

Արմեն ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

22-04-2021