Արցախի անվտանգությունը երաշխավորվելու է նաեւ սեփական զինված ուժերով

ԱՀ ինքնապաշտպանական գործողություններն Ալիեւը ռեւանշի նախապատրաստում է որակում

38 տարի անց կրկին հայտնվելով Շուշիում՝ Իլհամ Ալիեւը պահը բաց չթողեց արցախցիներին «երկաթե» բռունցքի մասին հիշեցնելու համար: Նման հայտարարություններն առաջին հերթին ուղղված են Ադրբեջանի ներքին լսարանին: Ալիեւը համառորեն փորձում է իր ժողովրդին եւ ինքն իրեն համոզել, որ պատերազմում հաղթել է Ադրբեջանի բանակը, բայց իրականում պատերազմի ելքը որոշել են թուրքական անօդաչու թռչող սարքերը, թուրք զինվորականները, ջիհադիստ ծայրահեղականները եւ աննախադեպ խտությամբ հրթիռահրետանային հարվածները: Նա, պարբերաբար նման հայտարարություններ անելով, փորձում է Ադրբեջանի զինված ուժերին եւ այդ երկրի քաղաքացիներին ներշնչել, որ հաղթել են Արցախի պաշտպանության բանակին: Սակայն խնդիրն այն է, որ պատերազմին մոտ գտնված ադրբեջանցի զինվորները (հետեւաբար՝ նաեւ Ադրբեջանի հասարակությունը) լավ գիտեն, թե պատերազմի ելքն ինչպես է որոշվել, եւ որ իրենք հայ զինվորին չեն տեսել, իսկ որտեղ մերձամարտ են վարել, այնտեղ ջախջախվել են հայկական ուժերի կողմից: Բնական է, որ Ադրբեջանի հասարակությունն Ալիեւի նման մանկամտության խինդով համակված չէ, առավել եւս 10 հազար սեփական զոհ ունենալու պայմաններում:
Ալիեւի այդ հայտարարությունն ուղղված է նաեւ պատերազմի ելքի հետ չհամակերպվող Արցախի ժողովրդին, որը երբեք չի ընդունի իր հազարամյա բնակավայրերի կորստի փաստը: Նա ունի առարկայական վախեր եւ անվտանգությունը սեփական զինված ուժերի համալրմամբ ապահովելու արցախցու բնական ձգտումը գնահատում է որպես ռեւանշի նախապատրաստություն: Ադրբեջանի ղեկավարը չի էլ պատկերացնում, որ հենց իր ռազմատենչ հայտարարություններն են առարկայական վտանգի նախադրյալներ ստեղծում եւ հիմքեր տալիս Արցախի Հանրապետությանը, ՌԴ խաղաղապահ ուժերից բացի, նաեւ սեփական անվտանգության համակարգի բարձրացման ուղղությամբ գործուն քայլեր ձեռնարկելու: Ռազմական գործից քիչ թե շատ հասկացող ցանկացած անհատի համար պարզ է, որ հրադադարի պայմանավորվածությունների խախտման դեպքում 40-50 հազարանոց ադրբեջանաթուրքական եւ ջիհադիստ ծայրահեղականներով շրջափակված Արցախը միայն 2000 ռուս խաղաղապահներով չի կարողանա դիմակայել հերթական ագրեսիային: Հետեւաբար, Արցախի պաշտպանության բանակի առկայության անհրաժեշտությունը քննարկման ենթակա չէ, ինչպես եւ այն, որ այնտեղ ծառայելու են նաեւ կամավորներ Հայաստանից եւ սփյուռքից:
Այս ամենից բացի, ավելորդ չէ արձանագրելը, որ ստորագրված որեւէ փաստաթղթում խոսք չկա եւ չէր էլ կարող լինել Արցախի անվտանգությունն ապահովող ռազմական կառույցների սահմանափակումների մասին: Եռակողմ հայտարարության մեջ ամրագրված է միայն Արցախի հարակից 7 շրջանից հայկական զինված ուժերի դուրս բերման դրույթը: Արտաքին վտանգի բացառման երաշխիք կարող է լինել միայն ադրբեջանաթուրքական տանդեմի ադեկվատ վարքագիծը, որը դեռ չի նշմարվում, եւ հաշվի առնելով պատմության՝ Ադրբեջանի դեպքում մեկդարյա, իսկ Թուրքիայի դեպքում բազմադարյա փորձը, միանշանակ կարելի է պնդել, որ դա դեռ հեռու է իրականություն լինելուց, եւ դրան դեռ երկար պետք է սպասենք:
Վերեւում նկարագրված իրողություններն այսօր լավ են հասկանում ինչպես Արցախում, այնպես էլ Հայաստանում: Այսօր ժամկետային զինծառայողների հարազատների անհանգստությունը փորձ է արվում ներկայացնել որպես Արցախում իրենց զավակների չծառայելու պահանջ, ինչն այդպես չէ: Ծնողների մտահոգությունների պատճառը բանակում կանոնադրական հարաբերությունների եւ կազմակերպչական հարցերի թուլացումն է, որը բնական է հետպատերազմական ժամանակահատվածի համար: Ժամկետային զինծառայողների ծնողներին եւ երկու հայկական պետությունների հասարակություններին առաջին հերթին մտահոգում է Ադրբեջանի զինուժի անկանխատեսելի վարքագիծը: Բազմաթիվ են դեպքերը, երբ խաղաղ պայմաններում ճանապարհներից քաղաքացիներ են առեւանգել: Վերջին օրերին արձանագվեց նաեւ հայ զինվորի վիրավորման մեկ դեպք: Վերոնշյալ դեպքերն ավելորդ անգամ առաջին պլան են մղում տեղի բնակչության անվտանգության խնդիրները: Բացի այդ, նույնիսկ տեսականորեն չի կարելի բացառել թուրք-ջիհադիստական զինված ուժերի սադրանքներն Արցախի Հանրապետության եւ Հայաստանի սահմաններին:
Հետեւաբար, պետք է միանշանակ պնդել, որ Արցախի պաշտպանության բանակի ներուժի վերականգնումն ու հզորացումն այլընտրանք չունեն: Մյուս կողմից էլ այսօր հայկական երկրորդ հանրապետության ճակատագիրն ամբողջովին արցախցու ձեռքերում է՝ նաեւ սեփական զինված ուժերի համալրման առումով: Արցախի անվտանգության եւ կարգավիճակի խնդիրը լուծելու համար առաջին հերթին այնտեղ պետք է վերադառնան արցախյան երեք պատերազմից հետո իրենց բնօրրանը լքած արցախցիները. տարբեր հաշվարկներով նրանց թիվը Հայաստանում եւ ՌԴ-ում 250-300 հազարի է հասնում: Նրանք պետք է վերադառնան իրենց բնօրրան եւ լիարժեքորեն մասնակցեն նաեւ Արցախի պաշտպանության գործընթացին: Այս դեպքում 25-30 հազար զինծառայողով պաշտպանության բանակի ձեւավորումը խնդիր չի լինի:

Արմեն ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

19-01-2021